Autor Wątek: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych  (Przeczytany 38846 razy)

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« dnia: 2018-05-16 | 16:53:35 »
UWAGA! Artykuł będzie obszerny dlatego poszczególne rozdziały będę dodawać w osobnych wpisach. W związku z tym bardzo proszę o nie dodawanie komentarzy do momentu zakończenia. Oczywiście jestem otwarty na wszelkie uwagi i uzupełnienia, proszę je przesyłać na przez PW. Pozdrawiam!

___________________________________________________________________________________________________________

RODZAJE STRUGÓW RĘCZNYCH

Spis treści:
1.   STRUGI PŁASZCZYZNOWE
2.   STRUGI KĄTNIKI
3.   STRUGI WRĘGOWNIKI.
4.   STRUGI WPUSTNIKI.
5.   STRUGI PROFILOWE.
6.   STRUGI SKROBAKI.
7.   STRUGI KOMBINOWANE.
8.   STRUGI SPECJALNE.
9.   STRUGI OŚNIKI.

___________________________________________________________________________________________________________


1.   STRUGI PŁASZCZYZNOWE. (ang. BENCH PLANES)

Strugi płaszczyznowe, jak ich nazwa wskazuje służą do obróbki płaszczyzn.
Obróbka drewnianej płaszczyzny to proces złożony z kilku etapów, a każdy z etapów wymaga użycia innego struga.
W sieci dostępna jest grafika, obrazująca poszczególne kształty noży strugów płaszczyznowych i kolejność ich stosowania:

źródło: https://dblaney.wordpress.com/2009/12/27/the-shape-of-bench-plane-irons-the-truth-revealed/
Na zdjęciu powyżej widać, że cały w/w proces polega na struganiu coraz cieńszych wiórów. Od bardzo grubych (scrub plane – zdzierak) , po cieniutkie (smoothing plane – gładzik). Wynika z tego, że po kształcie noża jesteś w stanie stwierdzić do jakiej pracy strug jest przygotowany.
Poniżej postaram się przybliżyć podstawowe strugi płaszczyznowe.




Strug zdzierak (ang. Scrub plane)– służy do wstępnej obróbki nierównego materiału i ma na celu zebranie grubej warstwy w krótkim czasie.
Najistotniejsze elementy zdzieraka to nóż naostrzony po łuku oraz szeroka szczelina robocza. Ważne też, żeby zdzierak nie ważył zbyt dużo, aby nie męczyć użytkownika.
Tak wygląda powierzchnia drewna po obróbce zdzierakiem:



Na przestrzeni lat powstały różne typy zdzieraków:
Zdzierak typu niemieckiego, przyjął się w całej Europie.



Zdzierak typu angielskiego:
Bardzo często zdzieraki angielskie były wcześniej gładzikami. W miarę stopnia zużywania się stopy i jej wyrównywania powiększała się szczelina robocza. Przy szerokiej szczelinie wystarczyło tylko naostrzyć nóż po łuku i zdzierak gotowy:

Tutaj po prawej gładzik, po lewej zdzierak:


Zdzierak Stanley no 40:
Bardzo często kopiowany rodzaj zdzieraka, nawet dzisiaj Veritas i Lie Nielsen produkują swoje modele tego pięknego narzędzia. Osobiście no 40 to dla mnie jeden z najpiękniejszych strugów.
No 40 (no 40 ½ to wersja z szerszym nożem):

Stanley przez kilkanaście lat na początku XX wieku produkował też no 340 – bardzo nietypowy zdzierak z charakterystycznie wyprofilowaną stopą. Miał on na celu równać większe nierówności bez tzw. „pustych przejazdów”. Niesamowicie rzadki strug:




Strug jack plane : jest to strug o długości 300-400cm, z nożem bez odchylaka. W zależności od kształtu ostrza może pełnić funkcję dłuższego zdzieraka bądź równiaka. Następny w kolejności po zdzieraku. Można się tutaj pokusić o kilka fotek:
Drewniane egzemplarze:

Wersja z XVIII wieku miała pochwyt/rękojeść przesuniętą na prawą stronę względem osi (wersja dla praworęcznych). Ma to znaczny wpływ na zwiększenie komfortu pracy tym narzędziem. Nigdy nie miałem do czynienia w takim rozwiązaniem, ale za jakiś czas mam w planach wykonać taki strug na złożone już dawno temu zamówienie, więc się przekonam.

Źródło: http://kapeldesigns.blogspot.com/2013/10/free-wooden-jack-plane-plans-18th.html

Oczywiście Stanley razem z Baileyem ogarnęli wersję metalową (Stanley no5). No 5 ma nóż z odchylakiem, jednak przy mocnym łuku ostrza odchylak nie spełnia swojej funkcji:




Strug spustnik: wrzućmy tutaj do jednego worka wszystkie długie strugi (panel plane, fore plane, try plane, jointer plane).
Źródło zdjęć: http://www.planemaker.com/products.html

W przypadku kiedy materiał przeznaczony do obróbki jest względnie prosty można pominąć pracę wcześniej opisanymi strugami  i jako pierwszego użyć fore plane. Łukowaty nóż sprawnie zbiera materiał:


Try/trying plane – krótszy spustnik służący do strugania materiału do przybliżonego wymiaru. Minimalnie łukowaty nóż przyśpiesza pracę – strugane wióry są grubsze niż przy pracy jointerem.


Jointer plane - to najdłuższy ze strugów w którym nóż ma prostą krawędzią tnącą i delikatnie zaoblone kąty (to rozwiązanie zapobiega pozostawianiu na powierzchni drewna śladów krawędzi ostrza).
Służy do ostatecznego wypłaszczania dużych powierzchni oraz do krawędziowania brzegów desek przed ich klejeniem.


Panel plane – w porównaniu do powyższych spustników dużo krótszy ale tak samo szeroki strug przeznaczony do ostatecznego  wypłaszczania mniejszych powierzchni. Ten rodzaj struga wywodzi się z Anglii, gdzie był budowany już prawie 200 lat temu w formie infill plane:


Metalowe wersje spustników to strugi no 6, no 7 i no 8 Stanleya. Bez zdjęć bo na pewno wiecie o czym piszę. Różnią się tylko długością.



Strug gładzik (ang. Smoothing plane) to ostatni ze stosowanych strugów w procesie przygotowywania drewnianej płaszczyzny. Dobrze wygładzony materiał nie wymaga żadnej ingerencji papierem ściernym, co więcej na levelu pro jest to niewskazane ponieważ pył zapycha pory i sprawia, że powierzchnia traci blask.
Zapewne wiecie o tym, że gładziki posiadają odchylak/łamacz wiórów oraz bardzo wąską szczelinę roboczą. Te dwie rzeczy w połączeniu z płaską stopą i MINIMALNIE wysuniętym, ostrym nożem dają bardzo dobre efekty przy struganiu większości dostępnego materiału…

Strug gładzik Ulmia


Angielski gładzik w stylu coffin


Strug gładzik stanley no 4


… jednak przy bardzo pokręconych słojach mogą pojawić się trudności (czyt. poderwane włókna).
Rozwiązaniem są gładziki z wysokim kątem natarcia i bardzo często bez odchylaka. Tak, bez odchylaka. Przy wysokim kącie odchylak zaczyna być zbędny. Przykładowe zdjęcia poniżej.

Strug gładzik z kątem natarcia 52 ½ stopnia. Konrad Sauer:


Strug gładzik z kątem natarcia 60 stopni. Space age plane.


Strug gładzik w stylu Krenov, kąt natarcia 60 stopni. Scottmeekwoodworks.

« Ostatnia zmiana: 2020-05-06 | 09:48:33 wysłana przez KolA »

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #1 dnia: 2018-05-16 | 17:27:23 »
2.   STRUGI KĄTNIKI (ang. RABBET/REBATE PLANES)

Kątnik to strug, służący głównie do pogłębiania wręgów i dopasowywania czopów.
Szczelina robocza każdego kątnika jest otwarta na boki a nóż ma krawędź tnącą na całej szerokości korpusu.
Jego głównym przeznaczaniem  jest obróbka wręgów oraz czopów.

Z uwagi na sposób zamontowania noża oraz na ułożenie krawędzi tnącej kątniki można podzielić w następujący sposób:
- kątnik z nożem zamontowanym fazą do dołu  (struganie wręgów wzdłuż włókien);

- kątnik z nożem zamontowanym fazą do góry (struganie wręgów na sztorcach, struganie w poprzek włókien z zadowalającym rezultatem, dopasowywanie czopów);

- kątnik z nożem, którego krawędź tnąca jest prostopadła do korpusu (strugi przeznaczone do pracy wzdłuż włókien. Przy pracy w poprzek włókien mogą zostawiać lekko „poszarpaną”powierzchnię) ;

- kątnik z nożem, którego krawędź tnąca jest ułożona skośnie (struganie czystych wręgów w poprzek włókien).
W trakcie strugania wzdłuż włókien nóż ułożony pod kątem powoduje „uciekanie” całego narzędzia na prawą stronę. Z reguły jest to pomocne bo w takim przypadku strug stale opiera się o krawędź wręgu więc nie ma konieczności skupiania uwagi na dociskaniu go od boku do materiału;





Przez lata wyprodukowano mnóstwo innych wersji tego narzędzia. Na zdjęciach poniżej postaram się pokazać chociaż kilka z nich:
Kątnik typu bullnose:


Kątnik czołowy:


Kątniki metalowe na bazie tradycyjnych strugów stanleya:


Kątnik do wręgów łukowych:


Kątnik do wręgów wklęsłych (z regulacją!):



Struganie wręgów wzdłuż włókien:


Dopasowywanie czopów przy pomocy kątników:



« Ostatnia zmiana: 2018-05-31 | 13:21:04 wysłana przez esortodox »

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #2 dnia: 2018-05-18 | 00:07:05 »
3. STRUGI WRĘGOWNIKI (ang. MOVING FILLISTER PLANES)

Wręgowniki to grupa strugów, przy pomocy których możemy od początku do końca wykonać wręgi o dowolnym przekroju wzdłuż i w poprzek włókien (wymiary przekroju są ograniczone możliwościami danego wręgownika). Strugają materiał na takiej samej zasadzie jak kątniki ze skośnie zamontowanym nożem, ale różnią się od nich tym, że posiadają dodatkowe elementy:
- nóż nacinający / odcinak (ang. nicker), zamontowany bezpośrednio przed głównym nożem i bardziej od niego wysunięty ;
-regulowany ogranicznik głębokości strugania;
- regulowana prowadnica wzdłużna będąca zarazem ogranicznikiem szerokości strugania;

W miejscu w którym nóż będzie kończył strugać wręg warto dołożyć dodatkowy kawałek drewna zlicowany do całości materiału, zapobiegnie to wyrwaniu skrajnych włókien.
Chcąc użyć wręgownika należy pamiętać o tym, że najistotniejszą czynnością którą należy wykonać bezpośrednio przed struganiem wręgu w poprzek włókien (wzdłuż niekoniecznie) jest nacięcie materiału odcinakiem. Materiał jest nacinany podczas prowadzenia struga w przeciwnym kierunku niż podczas strugania i powinien być nacięty na całym odcinku. Wystarczy naciąć 1-2 razy, zapewni to równą i czystą krawędź bez jakichkolwiek wyrwań.
Struganie kończy się w momencie, w którym ogranicznik głębokości zacznie trzeć o powierzchnię drewna.

Przykładowe zdjęcie klasycznego angielskiego wręgownika:                                                                     
Źródło: http://woodworkingbyhand2.blogspot.com/2013/08/moving-fillister-for-rebates-andfor.html



Metalowa wersja wręgownika, Stanley no289 (Prus dzięki za info!):



« Ostatnia zmiana: 2018-05-31 | 13:19:56 wysłana przez esortodox »

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #3 dnia: 2018-05-22 | 21:33:11 »
4. STRUGI WPUSTNIKI (ang. PLOW PLANES).

Strugi wpustniki są przeznaczone do wykonywania wpustów tylko wzdłuż kierunku słojów.
Charakterystycznymi elementami tej grupy strugów są bardzo gruby i jednocześnie wąski nóż perspektywiczny oraz stalowa "łyżwa" pełniąca funkcję bardzo wąskiej stopy. Zastosowanie bardzo grubego noża ma na celu wyeliminowanie jego drgań które mogłyby pozostawić "drgające ślady" na drewnie.
Nowsze modele wpustników nie posiadają noży perspektywicznych, zastąpiono je nożami o takiej samej grubości na całej długości.

Nóż perspektywiczny:


Zestaw noży ECE do wpustnika:

Praktycznie każdy ze starych noży ma na spodniej stonie podłużne nacięcie o przekroju litery V. Służy ono do szybkiego ustawienia noża dokładnie w osi "łyżwy". Krawędź "łyżwy" która jest przedłużeniem łoża (i lekko wystaje ponad jego powierzchnię) ma kształ dopasowany do nacięcia na spodniej stronie noża. To rozwiązanie zapewnia utrzymanie noża zawsze w tej samej pozycji względem korpusu.
Dodatkowo noże w górnej części często posiadają "nosek" służący do precyzyjnego chowania noża, a polega ono na delikatnym stukaniu odpowiednim młotkiem w dolną część "noska".


Strugi wpustniki były i są w pełni regulowane. Posiadają ogranicznik głębokości strugania oraz prowadnicę wzdłużną, dzięki której z bardzo dużą precyzją można ustalić położenie noża względem krawędzi obrabianego materiału.

Istnieje bardzo dużo wersji tego narzędzia. Poniżej przykładowe wpustniki i sposoby zamontowania prowadnicy wzdłużnej:
















Struganie wpustnikiem powinno rozpoczynać się od końca, tak jak na filmie ponizej, dzięki temu przy nieregularnych słojach zmniejsza się ryzyko wyszarpania włókien przy krawędziach wpustu:
« Ostatnia zmiana: 2018-05-22 | 21:35:18 wysłana przez esortodox »

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #4 dnia: 2018-05-26 | 12:25:04 »
5. STRUGI PROFILOWE (ang. MOULDING PLANES)


Zanim zacznę pisać cokolwiek o strugach profilowych wypadałoby wspomnieć o tym, że klasyczne profile (oraz ich nazwy) powstały już czasach starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu i funkcjonowały jako stałe elementy architektoniczne.. Powyższy temat jest bardzo ciekawy, warto poświęcić mu dłuższą chwilę, ale nie o tym jest ten artykuł, dlatego przedstawię tutaj na kilku poglądowych grafikach tylko podstawowe profile i ich nazwy:


Źródło: http://www.fine-woodworking-for-your-home.com/Moldings.html


Źródło: https://georgewalkerdesign.wordpress.com/2012/08/07/designers-alphabet-c-is-for/amp/?source=images

W związku z tym, że powyższe wzorce zaczęły przenikać z architektury do stolarstwa zaistniała potrzeba stworzenia odpowiednich narzędzi, umożliwiających wykonanie poszczególnych profili. I tak powstały ręczne strugi profilowe.

Ok, wróćmy na moment do samych profili a raczej do ich wykonania. Załóżmy, że mamy do wykonania profil cyma recta. Możemy wykonać go na dwa sposoby:
- używając jednego struga, którego stopa ma przekrój odbicia lustrzanego cyma recta;
- używając kilku strugów, których przekroje stopy umozliwiają dowolne modelowanie profilu;

Jako pierwsze, postaram się zaprezentować podstawowe strugi, których stopy mają przekrój odbicia lustrzanego profilu który strugają.

Gruszec (Ogee / cyma recta)

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html

Źródło + film: http://kapeldesigns.blogspot.com/2013/10/cyma-recta-reversa-ogee-moulding-plane.html?m=1

Square ovolo plane

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html

Źródło: http://kapeldesigns.blogspot.com/2014/12/square-ovolo-now-taking-pre-orders.html

Strug wałkownik (Side bead plane)

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html


Dodatkowo kilka zdjęć strugów przeznaczonych do strugania skomplikowanych profili:








Z wykonaniem prostych i nieskomplikowanych profili nie ma większego problemu, z reguły wystarczy jeden strug do wykonania danego profilu. O wiele trudniej wygląda wykonanie profilu o skomplikowanym kształcie bądź  takiego, którego wymiar przekracza rozmiar danego struga. W drugim przypadku potrzeba już kilku specjalnych strugów przeznaczonych głównie do tego zadania. Oto one:

Strugi typu snipes-bill

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html

Strugi typu hollow and round

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html

Strugi typu side round

Źródło: http://www.planemaker.com/products.html


Aby móc rozpocząć pracę tymi strugami w pierwszej kolejności należy użyć wręgownika lub piły stołowej żeby usunąć nadmiar materiału. Poniżej kilka przykładów:











Ok, mam nadzieję, że podział którego dokonałem jest sensowny i każdy z Was trzymając w ręce strug profilowy będzie wiedział w jaki sposób może go użyć.

Na koniec tego działu napiszę jeszcze kilka ciekawostek:
- większość strugów profilowych ma łoże pod kątem 50-60 stopni. Niższe kąty natarcia do drewna miękkiego, wyższe do drewna twardego;
- strugi profilowe, tak jak kątniki mogą posiadać ostrza prostopałe i skośne względem korpusu. Po wcześniejszej lekturze wiecie z czym to jest związane ;) oczywiście skośne ostrza służą do pracy w poprzek włókien;
- ostrzenie noży profilowych jest trudne i opiera się głównie na ostrzeniu ręczym. Najciekawszym sposobem jaki udało mi się poznać, jest sposób ostrzenia przedstawiony na zdjęciu poniżej:

- strugi profilowe były budowne w dwóch wersjach, jak na zdjęciu poniżej:

Oba strugi wycinają ten sam profil, jednak od razu można zauważyć, że pierwszy strug (A) należy trzymać pionowo, zaś drugi (B) pod ukosem. O co tu chodzi?? Cały bajer polega na tym, że w strugu (B) dużo łatwiej jest wykonać wąską szczelinę roboczą ponieważ linia ostrza znajduje się mniej więcej na tej samej wysokości na całym jej odcinku. Wąska szczelina gwarantuje wyższą jakość struganej powierzchni. Poza tym w przypadku struga (A) wszystkie pionowe lub prawie pionowe krawędzie profilu nie są strugane a raczej skrobane. Używając struga (B) nie ma takiej możliwości pownieważ materiał jest strugany nawet na pionowych krawędziach, a co za tym idzie ich powierzchnia jest wykończona w taki sam sposób jak reszta profilu.
Źródło: http://homepages.sover.net/~nichael/nlc-wood/chapters/hkean.html


« Ostatnia zmiana: 2018-05-28 | 11:26:45 wysłana przez esortodox »

Offline KolA

  • Administrator
  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 7175
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #5 dnia: 2018-05-31 | 14:09:01 »
Każdy może swój post skasować i w ten sposób posprzątać. Moim zdaniem ten wątek nie powinien być komentowany.
Jeśli eso chce to może go zamknąć i otwierać tylko do edycji/kontynacji.

Offline eso

  • Kornik - Ekspert
  • *****
  • Wiadomości: 2141
Odp: ARTYKUŁ: Rodzaje strugów ręcznych
« Odpowiedź #6 dnia: 2018-07-08 | 14:47:49 »
6. STRUGI SKROBAKI ang. SCRAPING PLANES


Strugi skrobaki to specyficzny rodzaj strugów które zamiast tradycyjnego noża posiadają nóż w formie cykliny. (Pomijam informację co to jest cyklina i na jakiej zasadzie działa, skoro tu jesteś to zapewne to wiesz). Już sama nazwa wskazuje nam, że nie strugają one materiału tylko skrobią go. Główną zaletą skrobaków jest to, że potrafią wygładzić każdy materiał jednocześnie zeskrobując bardzo cieńką warstwę. Mogą być używane w sytuacjach kiedy obrabiany materiał jest bardzo trudny w obróbce (ma pokręcone słoje) ale nie mają sobie równych przy obróbce elementów fornirowanych i właśnie tutaj znajdują swoje zastosowanie.

Oczywiście elementy fornirowane można wygładzić samą cykliną, taką jak na zdjęciu poniżej, jednak należy sobie zdawać sprawę z tego, że przy pracy ręcznej cykliną jej krawędź skrobiąca jest wygięta w delikatny łuk i tym samym powierzchnia którą zostawia nie jest idealnie płaska. W związku z tym powstało sporo wersji strugów skrobaków które pracują bez konieczności wyginania cykliny po łuku jak np. w no 80, tym samym zapewniając idealnie płaską powierzchnię.






Ok, przejdźmy do opisania, a raczej pokazania skrobaków z jakimi można się spotkać:

Najprostsza i najbardziej prymitywna forma skrobaka. Na pewno część z Was zna i używa, np. do zeskrobania resztek zaschniętego kleju.




Stanley no 282


Stanley no 283



Stanley 292



Stanley no 70



Gładzica Stanley no 80.
Bardzo dobre narzędzie, ale cyklina skrobie wygięta w łuk i należy o tym pamiętać.




Stanley no 81



Stanley no 82



Stanley no 83



Stanley no 85



Stanley no 112
Piękny!



Stanley no 12



Stanley no 212





Skrobaki w wersji infill:


Źródło: http://users.snowcrest.net/kitty/sgrandstaff/inscrape.htm








I na koniec wisienka na torcie, drewniana wersja no 112

« Ostatnia zmiana: 2018-07-08 | 15:11:19 wysłana przez esortodox »