UWAGA! Artykuł będzie obszerny dlatego poszczególne rozdziały będę dodawać w osobnych wpisach. W związku z tym bardzo proszę o nie dodawanie komentarzy do momentu zakończenia. Oczywiście jestem otwarty na wszelkie uwagi i uzupełnienia, proszę je przesyłać na przez PW. Pozdrawiam!___________________________________________________________________________________________________________
RODZAJE STRUGÓW RĘCZNYCHSpis treści:
1.
STRUGI PŁASZCZYZNOWE2.
STRUGI KĄTNIKI3.
STRUGI WRĘGOWNIKI.4.
STRUGI WPUSTNIKI.5.
STRUGI PROFILOWE.6.
STRUGI SKROBAKI.7. STRUGI KOMBINOWANE.
8. STRUGI SPECJALNE.
9. STRUGI OŚNIKI.
___________________________________________________________________________________________________________
1. STRUGI PŁASZCZYZNOWE. (ang. BENCH PLANES)Strugi płaszczyznowe, jak ich nazwa wskazuje służą do obróbki płaszczyzn.
Obróbka drewnianej płaszczyzny to proces złożony z kilku etapów, a każdy z etapów wymaga użycia innego struga.
W sieci dostępna jest grafika, obrazująca poszczególne kształty noży strugów płaszczyznowych i kolejność ich stosowania:
źródło:
https://dblaney.wordpress.com/2009/12/27/the-shape-of-bench-plane-irons-the-truth-revealed/Na zdjęciu powyżej widać, że cały w/w proces polega na struganiu coraz cieńszych wiórów. Od bardzo grubych (scrub plane – zdzierak) , po cieniutkie (smoothing plane – gładzik). Wynika z tego, że po kształcie noża jesteś w stanie stwierdzić do jakiej pracy strug jest przygotowany.
Poniżej postaram się przybliżyć podstawowe strugi płaszczyznowe.
Strug zdzierak (ang. Scrub plane)– służy do wstępnej obróbki nierównego materiału i ma na celu zebranie grubej warstwy w krótkim czasie.
Najistotniejsze elementy zdzieraka to nóż naostrzony po łuku oraz szeroka szczelina robocza. Ważne też, żeby zdzierak nie ważył zbyt dużo, aby nie męczyć użytkownika.
Tak wygląda powierzchnia drewna po obróbce zdzierakiem:
Na przestrzeni lat powstały różne typy zdzieraków:
Zdzierak typu niemieckiego, przyjął się w całej Europie.
Zdzierak typu angielskiego:
Bardzo często zdzieraki angielskie były wcześniej gładzikami. W miarę stopnia zużywania się stopy i jej wyrównywania powiększała się szczelina robocza. Przy szerokiej szczelinie wystarczyło tylko naostrzyć nóż po łuku i zdzierak gotowy:
Tutaj po prawej gładzik, po lewej zdzierak:
Zdzierak Stanley no 40:
Bardzo często kopiowany rodzaj zdzieraka, nawet dzisiaj Veritas i Lie Nielsen produkują swoje modele tego pięknego narzędzia. Osobiście no 40 to dla mnie jeden z najpiękniejszych strugów.
No 40 (no 40 ½ to wersja z szerszym nożem):
Stanley przez kilkanaście lat na początku XX wieku produkował też no 340 – bardzo nietypowy zdzierak z charakterystycznie wyprofilowaną stopą. Miał on na celu równać większe nierówności bez tzw. „pustych przejazdów”. Niesamowicie rzadki strug:
Strug jack plane : jest to strug o długości 300-400cm, z nożem bez odchylaka. W zależności od kształtu ostrza może pełnić funkcję dłuższego zdzieraka bądź równiaka. Następny w kolejności po zdzieraku. Można się tutaj pokusić o kilka fotek:
Drewniane egzemplarze:
Wersja z XVIII wieku miała pochwyt/rękojeść przesuniętą na prawą stronę względem osi (wersja dla praworęcznych). Ma to znaczny wpływ na zwiększenie komfortu pracy tym narzędziem. Nigdy nie miałem do czynienia w takim rozwiązaniem, ale za jakiś czas mam w planach wykonać taki strug na złożone już dawno temu zamówienie, więc się przekonam.
Źródło:
http://kapeldesigns.blogspot.com/2013/10/free-wooden-jack-plane-plans-18th.htmlOczywiście Stanley razem z Baileyem ogarnęli wersję metalową (Stanley no5). No 5 ma nóż z odchylakiem, jednak przy mocnym łuku ostrza odchylak nie spełnia swojej funkcji:
Strug spustnik: wrzućmy tutaj do jednego worka wszystkie długie strugi (panel plane, fore plane, try plane, jointer plane).
Źródło zdjęć:
http://www.planemaker.com/products.htmlW przypadku kiedy materiał przeznaczony do obróbki jest względnie prosty można pominąć pracę wcześniej opisanymi strugami i jako pierwszego użyć fore plane. Łukowaty nóż sprawnie zbiera materiał:
Try/trying plane – krótszy spustnik służący do strugania materiału do przybliżonego wymiaru. Minimalnie łukowaty nóż przyśpiesza pracę – strugane wióry są grubsze niż przy pracy jointerem.
Jointer plane - to najdłuższy ze strugów w którym nóż ma prostą krawędzią tnącą i delikatnie zaoblone kąty (to rozwiązanie zapobiega pozostawianiu na powierzchni drewna śladów krawędzi ostrza).
Służy do ostatecznego wypłaszczania dużych powierzchni oraz do krawędziowania brzegów desek przed ich klejeniem.
Panel plane – w porównaniu do powyższych spustników dużo krótszy ale tak samo szeroki strug przeznaczony do ostatecznego wypłaszczania mniejszych powierzchni. Ten rodzaj struga wywodzi się z Anglii, gdzie był budowany już prawie 200 lat temu w formie infill plane:
Metalowe wersje spustników to strugi no 6, no 7 i no 8 Stanleya. Bez zdjęć bo na pewno wiecie o czym piszę. Różnią się tylko długością.
Strug gładzik (ang. Smoothing plane) to ostatni ze stosowanych strugów w procesie przygotowywania drewnianej płaszczyzny. Dobrze wygładzony materiał nie wymaga żadnej ingerencji papierem ściernym, co więcej na levelu pro jest to niewskazane ponieważ pył zapycha pory i sprawia, że powierzchnia traci blask.
Zapewne wiecie o tym, że gładziki posiadają odchylak/łamacz wiórów oraz bardzo wąską szczelinę roboczą. Te dwie rzeczy w połączeniu z płaską stopą i MINIMALNIE wysuniętym, ostrym nożem dają bardzo dobre efekty przy struganiu większości dostępnego materiału…
Strug gładzik Ulmia
Angielski gładzik w stylu coffin
Strug gładzik stanley no 4
… jednak przy bardzo pokręconych słojach mogą pojawić się trudności (czyt. poderwane włókna).
Rozwiązaniem są gładziki z wysokim kątem natarcia i bardzo często bez odchylaka. Tak, bez odchylaka. Przy wysokim kącie odchylak zaczyna być zbędny. Przykładowe zdjęcia poniżej.
Strug gładzik z kątem natarcia 52 ½ stopnia. Konrad Sauer:
Strug gładzik z kątem natarcia 60 stopni. Space age plane.
Strug gładzik w stylu Krenov, kąt natarcia 60 stopni. Scottmeekwoodworks.